[index]

maya kítchè


Li xjultikankil xwankilal xloqʹal li poyanam saʹ ruchichʹochʹ


Xchʹolobʹankil naq li waank saʹ xyaalal, li waank saʹ usilal ut li tuqtuukilal saʹli ruchichʹochʹ toj naraj naq xkʹebʹal xloqʹal ut juntaqʹeetaq xwankil chijunil li poyanam;

Xchʹolobʹankil naq makachʹin li raylal nakʹulman saʹ ruchichʹochʹ xbʹaan naq maakʹaʹ nakeʹraj re ut xikʹ nakeʹril li xwankilal li xloqʹal li poyanam, ut joʹkan naq xxaqabʹaman kamaʹ li jual aajel ru chiru li poyaman li xxʹubʹankil ru li ruchichʹochʹ bʹar wiʹ li poyanam inkʹaʹ teʹxuwa ribʹ ut inkʹaʹ subʹsuqebʹ saʹ nebʹaʹil, re naq chi joʹkan sa naq teʹaatinaq ut sa naq teʹxpaabʹ li kʹaʹru teʹraj;

Xchʹolobʹankil naq tento kolbʹilaq saʹ li chaqʹrabʹ li xwankilal ut li xloqʹal li poyanam, re naq inkʹaʹ taawakliiq chi xkolbʹal rix saʹ josqʹil;

Xchʹolobʹankil naq tento ajwiʹ xwaklesinkil li kʹamok ibʹ saʹ usilal saʹ xyaanqebʹ li kʹila tenamit saʹ ruchichʹochʹ;

Xchʹolobʹankil naq li Xchʹuutamil li Kʹila Tenamit saʹ Ruchichʹochʹ (Naciones Unidas) ak xeʹxaqabʹ chi us saʹ li xhuhebʹ li xwankilal ut li xloqʹal li poyanam, li xjuntaqʹeetil li wiinq rochbʹen li ixq, ut xeʹxkeʹ xchʹool chi junajwa xwaklesinkil li tenamit re naq waanq xsahilal xyuʹam ut twaanq saʹ xyaalal;

Xchʹolobʹankil naq li kʹila tenamit chʹutchʹuukebʹ saʹ ruchichʹoch xeʹxye naq teʹxkol rix li xwankil ut li xloqʹal li poyanam saʹ chijunil li ruchichʹochʹ, ut

Xchʹolobʹankil naq aajel ru naq juntaqʹeet chi tawmaanq ru li naʹlebʹ xyeeman arin, re naq chi tzʹaqatzʹaqal tauxmaanq;

Li Xnimla Chʹutam li Kʹila Tenamit saʹ Ruchichʹochʹ naxxaqabʹ li xjultikankil li xwankilal xloqʹal li poyanam saʹ ruchichʹochʹ re naq aʹan wanq saʹ xchʹoolebʹ chijunil li tenamit, aʹan li teʹxsikʹ chi junelik saʹ junesal joʹ saʹ komonil, re naq teʹxwaklesi rikʹin li tzolom li roxloqʹinkil li usilal ut li sahilal aʹin ut teʹxkʹe xchʹool chi xbʹaanunkil saʹ xbʹeen chijunil li ruchichʹochʹ.


Xbʹeen raqal (1)
Chijunil li poyanam juntaqʹeet wankil xloqʹal naq nakeʹyoʹla, ut kamaʹ ak rehebʹ naq wan xnaʹlebʹeb ut nakeʹreekʹa ribʹ, tento naq teʹxkʹam ribʹ saʹ usilal chiribʹilribʹebʹ.


Xkabʹ raqal (2)
Chijunil li usilal chaabʹilal wan saʹ li Jultikahom aʹin aʹan re chijunil li poyanam, maakʹaʹ naxye bʹar elajenaq, bʹar yoʹlajenaqʹ, chanru nailok, ma ixq ma wiinq, kʹaʹru li raatinobʹaal, li xpaabʹaal, kʹaʹru naxkʹaʹuxla chirix li awabʹejiink malaq kʹaʹru chik chi naʹlebʹil, us ta bʹihom us ta nebʹaʹ, ut kʹaʹaq re ru chik.
Joʹkan ajwiʹ maakʹaʹ naxye chanru wan li tenamit bʹar wiʹ chaljenaq wiʹ.


Rox raqal (3)
Chijunil li poyanam kolbʹilaq rix, joʹ li xyuʹam joʹ li xwanjinik saʹ xyaalal.


Xkaa raqal (4)
Maajun li poyanam tireechani ta junaq chik li poyanam malaq tixtawasi ta rikʹin kawil kʹanjel. Aʹin rambʹil tzʹaqal chiru li chaqʹrabʹ.


Roʹ raqal (5)
Maani taaruuq tatawasiiq, takʹeheq chi tojeʹk xmaak malaq tasakʹeʹq chi yoʹon malaq takubʹsiiq xwankil xpoyanamil.


Xwaq raqal (6)
Chijunil li poyanam yalaq bʹar naru xaqabʹanb9ilaq xwankil chiru li chaqʹrabʹ.


Xwuq raqak (7)
Juntaqʹeetebʹ chijunil li poyanam chiru li chaqʹrabʹ ut juntaqʹeet ajwiʹ naq kolbʹilaqebʹ chiru. Juntaʹeet naq kolbʹilaqebʹ wi teʹraj chʹeʹeʹk chiru li usilal chaabʹilal wan chisaʹ li Jultikahom aʹin.


Xwaqxaq raqal (8)
Chijunil li poyanam naru tajitoq chiru li chaqʹrabʹ re naq takoleʹq xwankilal xloqʹal wan saʹ li Xnimal Ruhil Chaqʹrabʹ joʹ ajwiʹ saʹ li kʹila chaqʹrabʹ.


Xbʹelee raqal (9)
Maani naru tachapeʹq, takʹeheqʹ saʹ tzʹalam malaq taisiiq saʹ xtenamit wi maakʹaʹ xmaak.


Xlajee raqal (10)
Chijunil li poyanam naru taaʹabʹiiq saʹ juntaqʹeetil ut chiru tenamit, xbʹaan junaq li raqobʹaal aatin ak aʹan xkʹanjel xaqxooq wiʹ, re naq tasikʹeʹq chanru wan chiru li chaqʹrabʹ malaq kʹaʹut naq yo chi qʹabʹaak.


Xjunlajuhil raqal (11)
1. Chijunil li poyanam qʹabʹanbʹil, naru xyebʹal naq maakʹaʹ xmaak wi majiʹ natawman xmaak, chiru li chaqʹrabʹ ut chiru li tenamit, ut bʹar wiʹ nakʹutun naq xteenqʹaak chi us chi xkolbʹal ribʹ.
2. Maani takʹeheq chi tojeʹk xmaak wi li xbʹanuhom malaq inkʹaʹ xbʹanuhom, moko maak ta chiru li charqʹrabʹ naq xkʹulman. Joʹkan ajwiʹ inkʹaʹ naru xkʹebʹal xtzʹaqobʹ xtojbʹal xmaak wiʹ maawaʹ aʹan wan saʹ li chaqʹrabʹ naq xmaakoʹ.


Xkabʹlajuhil raqal (12)
Maani tachʹiʹchʹiʹiiq chi maakʹaʹ xyaalal, joʹ saʹ xjunkabʹal, saʹ rochoch, malaq xtanql hu, malaq re xjobʹal. Chijunil li poyanam naru tixkol ribʹ chiru li chaqʹrabʹ wi yo chi chʹiʹchʹiʹiik chi joʹkan.


Roxlajuhil raqal (13)
1. Chijunil li poyanam yalaq bʹar taaruuq tabʹeeq ut yaal re kʹaʹru tenamitul takanaaq wiʹ chi waank.
2. Chijunil li tenamit naru tixkanabʹ li poyanam, us ta li re, ut naru tasutqʹiiq sa xtenamit.


Xkaalajuhil raqal (14)
1. Wi yo chi sikʹeʹk junaq li poyanam naru tixkol ribʹ saʹ junaq chik tenamit.
2. Aʹin inkʹaʹ naru xbʹaanunkil wi tzʹaqal chʹolchʹo saʹ raqobʹaal aatin naq wan xmaak chiru li chaqʹrabʹ malaq chiru li xyehom xnaʹlebʹil xchʹutaamil li xkʹila tenamitul li ruchichʹochʹ.


Roʹlajuhil raqal (15)
1. Chijunil li poyanam naru twanq xtenamitul.
2. Maani taruuq taisiiq chiru li xtenamitul, joʹ ajwiʹ li xjalbʹal wi joʹkan traj.


Xwaqlajuhil raqal (16)
1. Ebʹ li wiinq ut ebʹ li ixq, naq naxraw xqʹehil, naru nakeʹsumla ut teʹwaanq us ta teʹxkʹuubʹ xjunkabʹal, ut juntaqʹeet xwankilebʹ naq teʹwaanq us ta teʹxjach ribʹ moqon. Li usilal aʹin aʹan re chijunila li poyanam, maakʹaʹ naxye chanru nailok, bʹar xtenamitul malaq li xpaabʹaal.
2. Naru li sumlaak wiʹ li poyanam teʹraj sumlaak.
3. Li junkabʹal aʹan tzʹaqal li xaqxo wiʹ junaq li tenamit, joʹkan naq kolbʹilaq xbʹaan li tenamit joʹ ajwiʹ li xʹawabʹejilal li tenamit.


Xwuqlajuhil raqal (17)
1. Chijunil li poyanam naru twaanq kʹaʹaq ru re, chi xjunesalil ut saʹ komanil.
2. Maani tamaqʹeʹq li kʹaʹaq ru re chiru chi maakʹaʹaq xyaalal.


Xwaqxaqlajuhil raqal (18)
Chijunil li poyanam taruuq tixkʹaʹuxla, tireekʹa ut tixpaabʹ li kʹaʹru traj; taruuq ajwiʹ tixjal li xpaabʹaal malaq lix kʹaʹuxl, taruuq tixbʹaanu li xpaabʹaal malaq li xkʹaʹuxl, chi xjunesal ut saʹ komonil, chiru tenamit malaq saʹ muqmu, chi kʹutbʹil, chi bʹaanunbʹil malaq chi ilbʹil.


Xbʹeleelajuhil raqal (19)
Chijunil li poyanam naru tixye li kʹaʹru nakʹulun saʹ xchʹool; inkʹaʹ naru tachʹiʹchʹiʹiiq xbʹaan aʹan, taruuq tixsikʹ, tixkʹul li kʹila naʹlebʹ ut tarisi resil yalaq bʹar.


Xjunmayil raqal (20)
1. Chijunil li poyanam naru tixchʹutubʹ ribʹ ut tixyoobʹ xchʹutam chi tuqtuukilal.
2. Maani tamineʹq chiru waank saʹ junaq chʹutam.


Jun xkaʹkʹaalil raqal (21)
1. Chijunil li poyanam naru naoken saʹ xʹawabʹejilal li xtenamit, aʹanaq ajwiʹ malaq yal tixsikʹ ruuchil.
2. Chijunil li poyanam naru naok chi kʹanjelak chiru li awabʹejilal saʹ li xtenamit.
3. Li kʹaʹru naraj li tenamit aʹan li nataqlan saʹ xbʹeen li xbʹaanuhom li awabʹejilal; aran nakʹutun naq nawan li sikʹok u, abʹan tento xbʹaanunkil naq naxtaw xqʹehil, teʹokeenq chijunil ut saʹ muqmu re naq yaal re li tenamit ani tixxaqabʹ.


Wiibʹ xkaʹkʹaalil raqal (22)
Chijunil li poyanam kolbʹilaq rix ut teenqʹanbʹilaq, li xtenamitul ut li xteenq li abʹl tenamit tento naq teʹxsikʹ xyaalal xteenqʹankil, kamaʹ naraj xloqʹal xwankilal re naq sa wanq.


Oxibʹ xkaʹakʹaalil raqal (23)
1. Chijunil li poyanam naru nakʹanjelak, naru tixsikʹ ru xkʹanjel, chaabʹil kʹanjel ut kolbʹilaq re naq junelik waanq xkʹanjel.
2. Chijunil li poyanam juntaqʹeetaq xtojbʹal naq juntaqʹeet kʹanjel xbʹaanu.
3. Chijunil li poyanam chaabʹil tojbʹilaq re naq wanq rochbʹen li xjunkabʹal saʹ xyaalal, kamaʹ naraj li xloqʹal xwankilal. Jual us wi naru xkʹubʹankil chic bʹayaq ru.
4. Chijunil li poyanam naru naxyoobʹ xchʹuut ut naru naok saʹ chʹuut re xkolbʹal rix li xkʹanjel.


Kaahibʹ xkaʹkʹaalil raqal (24)
Chijunil li poyanam naru nahilan, tirajsi ru naq maakʹaʹaq xkʹanjel, tzʹaqalaq ru li xkutan ut tojbʹilaq naq tahilaanq.


Oobʹ xkaʹkʹaalil raqal (25)
1. Chijunil li poyanam kolbʹilaq li xyuʹam, joʹ ajwiʹ re li xjunkabʹal, re naq kawaq ut sahaq saʹ xchʹool, waanq xwa rukʹaʹ, raqʹej, rochoch, ilbʹilaq saʹ xyajel; kolbʹilaq rix wi taasachq xkʹanjel, wi tayajeerq, wi tixtochʹ ribʹ, wi tajunataliiq, wi tatiixq, malaq kʹaʹaq chik re ru tixkʹul.
2. Li nabʹej ut li kokʹal aʹan jual ilbʹilaqebʹ chi us. Chijunil li kokʹal juntaqʹeet rilbʹalebʹ us ta inkʹaʹ sumsukebʹ li xyuwaʹ.


Waqibʹ xkaʹkʹaalil raqal (26)
1. Chijunil li poyanam naru natzolok. Li tzolom tento naq wanq chi siibʹil us ta kaʹaj wiʹ li xtikibʹankil. Li xtikibʹankil tento xbʹaanunkil. Li xkomon chijunil teʹruuq teʹokeenq chirix.
2. Li xwaklesinkil ut li xtuqubʹankil ru li poyanam aʹan li xkʹanjel li tzolom, joʹ ajwiʹ li xkawobʹresinkil li roxloqʹinkil li xloqʹal xwankilal li poyanam ut li waank saʹ xyaalal; tixteenqʹa li kʹamok ibʹ saʹ usilal, li kuyuk maak ut li rahok ibʹ saʹ xyaanqebʹ chijunil li tenamit, xchʹuutal tenamit ut li paabʹaal; ut tixteenqʹa xwaklesinkil xnaʹlebʹ li xchʹuutal li kʹila tenamit saʹ ruchichʹochʹ re li usilal tuqtuukilal.
3. Li naʹbʹej yuwaʹbʹej naru teʹxsikʹ ru li xtzolomebʹ li ral xkʹajol.


Wuqubʹ xkaʹkʹaalil raqal (27)
1. Chijunil li poyanam naru naoken saʹ li xbʹaanuhom li tenamit, tirajsi ru rikʹin ut taokeenq chi tenqʹaank re xteenqʹankil ajwiʹ ribʹ rikʹin li xnaʹlebʹ li tenamit.
2. Chijunil li poyanam naru taakoleʹq chiru chijunil li kʹaʹaq re ru xbʹaanuhom.


Waqxaqibʹxkaʹkʹaalil raqal (28)
Re chijunil li poyanam li usilal naq saʹ chijunil li ruchichʹochʹ chi paabʹaaq ta li loqʹal wankilal xjultikaman arin.


Bʹeleebʹ xkaʹkʹaalil raqal (29)
1. Chijunil li poyanam wan xbʹaanuhom chiru li xtenamit, xbʹaan naq kaʹaj wiʹ aran truuq tzʹaqal chi waklesinkil ribʹ.
2. Naq wanq saʹ li xloqʹal ut li xwankilal, chijunil li poyanam kaʹaj wiʹ li chaqʹrabʹ naru taramoq re, re naq chi joʹkan roxloqʹinkil li xloqlʹal xwankil li komon, ut chijoʹkan tuqtuuq ru twaanq li tenamit.
3. Li loqʹal wankilal, chaabʹilal usilal aʹin maajunsut truuq oksimmanq wi inkʹaʹ junaj ru rikʹin li xnaʹlebʹ ut li xyehom li Xchʹuutal li Kʹila Tenamit saʹ ruchichʹchʹ.


Lajeebʹ xkaʹkʹaalil raqal (30)
Maani taruuq taasikʹoq saʹ li Jultikahom aʹin, kʹaʹru xbʹaanunkil re xjebʹal ru li loqʹal wankilal, usilal chaabʹilal xaqabʹanbʹil saʹ li Jultikahom aʹin.

[index]